در دفاع از عکس مستوی

با ظهور منطق صوری جدید و پیشرفت در متمایز کردن صورت از ماد‌ّه، مواردی از خلط صورت با ماد‌ّه در منطق قدیم آشکار شده است. عده‌ای معتقدند این خلط در قاعدۀ عکس مستوی که از قواعد صوری بسیار مهم است و در اثبات بسیاری از دیگر قواعد صوری هم به‌ کار می‌رود، وجود دارد؛ چون در مواردی از اعمال قاعدة عکس مستوی، استنتاج وجودی از شرطی صورت می‌گیرد و اصل صادق، امـّا عکس کاذب است. علّت اینکه پیشینیان آن را معتبر می‌پنداشته‌اند، خلط ماد‌ّه و صورت بوده است. در این مقاله به اشکالی می‌پردازیم که منطقدانان متأخر بر قاعدۀ عکس مستوی گرفته‌اند. مبانی نظری این اشکال را توضیح می‌دهیم و آنگاه به تفاوت‌های منطق قدیم و جدید در پیش‌فرض‌ها، اصول موضوعه و قواعد استنتاج می‌پردازیم که غفلت از آنها سبب بروز این اشکال شده است. سپس برای مثال‌های نقضی که در رد قاعدۀ عکس مستوی آورده‌اند پاسخ‌هایی پیشنهاد می‌کنیم. در پایان به بحث وجودی بودن قضیۀ جزئیه می‌پردازیم و سرّ آن را در منطق جدید و قدیم می‌کاویم.